ابوقرنين

مشخصات ظاهري:

ابوقرنين گياهي است آبزي كه برگهاي مواج، لوزي شكل، دندانه دار و منتهي به دمبرگ دراز دارد. برروي ساقه غوطه‌ور آن در آب، برگ‌هايي از نوع كاملا متفاوت و داراي پهنك منقسم به قطعات باريك و نخي شكل جاي دارد.

گل‌هاي سفيد رنگ آن، به حالتي در وسط برگ‌ها ظاهر مي‌گردد كه كمي بالاتر از سطح آب ديده مي‌شود گفتني است با اينكه اين گياه، يكساله مي‌باشد ولي در بعضي نواحي به علت شرايط خاص محيط زندگي، به حالت چندساله نيز در مي‌آيد. پراكندگي آن بيشتر در مرداب‌ها، استخرهاي طبيعي، و به طور كلي آب‌هاي راكد يا نيمه راكد اغلب نواحي اروپا و آسيا است.

خواص: ابوقرنين در موارد زير استفاده درماني قرار مي‌گيرد.

محل رويش: سواحل درياي خزر (به خصوص درجاهايي كه آب دريا به حالت راكد با نيمه راكد در آمده‌اند) مازندران (مابين بابلسر و نوشهر)-مرداب ميان پشته بندر انزلي-آب‌هاي راكد گيلان-نواحي شمالي ايران و ...

 ........................................................................................

ادونيس استفالس

مشخصات ظاهري:

ادونيس يا ادونس استفالس گياهي است علفي، يك ساله و يا دو ساله كه داراي ساقه‌اي به ارتفاع 20 تا 50 سانتي‌متر است. ادونيس ريشه باريك دراز و برگ‌هايي با بريدگي‌هاي بسيار، نخي شكل وعاري از تار دارد،‌ در ضمن لكه تيره رنگي در قاعده گلبرگ‌هاي آن ديده مي‌شود كه بهترين وسيله‌ي تشخيص اين گياه است. ميوه‌ي آن از فندقه‌هايي تشكيل مي‌يابد كه در مجموع ظاهر استوانه‌اي شكل پيدا مي‌كند. لازم به ذكر است كه با پرورش دادن اين گياه، نمونه‌هايي ديگري با گلبرگ‌هاي زياد، پرپر و به رنگ‌هاي متفاوت به دست آمده است.

گياه مزبور در مزارع، كنار جاده‌ها و مكان‌هاي مرطوب رشد مي‌كند و گل‌هاي زيباي آن كه رنگ قرمز خوني دارند، در ماه‌هاي ارديبهشت تا مرداد ظاهر مي‌شوند. به ندرت نيز از نمونه‌هاي ديگر آن ممكن است گل‌هاي قرمز مايل به زرد پيدا كنند.

خواص:

ادونيس استفالس ادرار آور و تقويت كننده قلب مي‌باشد. همچنين از برگ‌هاي آن به عنوان مدر و ملين و نيز از بين برنده سنگ كليه درماني به عمل مي‌آيد. در برخي مناطق از اين گياه براي درمان آب آوردن انساج استفاده مي‌نمايند.

محل رويش:

بلوچستان-شيراز-اطراف بوشهر-اصفهان-بروجرد-خرم‌آباد-در عمارلو گيلان-هفت تپه دزفول-ورامين-كرج-اطراف تهران و ...

.........................................................................................

اذخر

نام‌هاي ديگر:

خلال ماموني-تبن مكه-اذخر مكي-كاه مكه-گربه دشتي.

مشخصات ظاهري:

اذخر، گياهي چند ساله، داراي ساقه راست و به ارتفاع 30 الي 40 سانتي‌متر است و چون برگ‌هاي باريك و دراز، به وضع پرپشت دارد،‌به صورت بوته فشرده جلو مي‌كند. برگ هاي آن ظاهري باريك و دراز و منتهي به نوك تيز دارند.

از مجموع سنبلك‌هاي آن، سنبله‌هاي درازي با ظاهر مشخص به وجود مي‌آيد.

خواص: از اذخر در موارد زير استفاده درماني به عمل مي‌آيد:

رماتيسم-دردهاي عصبي-تب-صرع كودكان-برونشيت و ...

محل رويش:

در ارتفاعات 2700 متري كوه جوپار كرمان-بلوچستان-قصرشيرين-صالح آباد و ...

.........................................................................................

ازگيل

نام‌هاي ديگر: كونوس دار- سر-يني دنيا-كنس-زر-تورش سر-كوندوز و ....

مشخصات ظاهري:  ازگيل،‌درختچه و يا درخت كوچكي به ارتفاع 5 تا 6 متر است و اغلب جنگل‌هاي نواحي معتدله آسيا و اروپا مي‌رويد.درخت ازگيل، ساقه‌هاي خاردار، برگ‌هاي بيضوي دراز، نوك تيز با دندانه‌هاي كوچك و گل‌هاي درشت، سفيد رنگ و گاهي صورتي دارد. ميوه‌اش كروي شكل مي‌باشد.

خواص: از ازگيل در موارد زير استفاده درماني به عمل مي‌آيد: ورم روده-تقويت كننده اسهال‌هاي ساده-خونريزي‌هاي داخلي-زياد كردن ادرار-آفت-ورم مخاط گلو و ...

محل رويش: قره داغ-اطراف تهران-دره چالوس-كجور-مازندران-بندر گز-دره تالار (بين قائم شهر و پل سفيد)-آذربايجان-اطراف رشت-لاهيجان-بندرانزلي-دامنه‌هاي جنگل حاجي امير در 28 كيلومتري شمال شرقي اردبيل و ...

.........................................................................................

اسپرس

نام‌هاي ديگر: انوبروخيس-عرن

مشخصات ظاهري: اسپرس گياهي است يك ساله، كه داراي گونه‌هاي مختلف مي‌باشد. اين گياه، برگ‌هاي مركب از برگچه‌هاي متعدد بيضوي و نوك تيز و گل‌هايي به رنگ‌هاي صورتي، سفيد، مايل به بنفش و ... دارد. طول ساقه‌هاي گونه‌هاي مختلف آن متفاوت بوده و بين 8 تا 60 سانتيمتر متغير است. ميوه‌اش نيام و محتوي دانه‌هاي صاف كروي يا كم وبيش مسطح است.

خواص: از اين گياه بيشتر به عنوان زياد كننده تعرق استفاده به عمل مي‌آيد.

محل رويش: آذربايجان-اروميه-لرستان-شهرستانك-البرز و ...

.........................................................................................

اسطوخودوس

نام‌هاي ديگر:

لاوند-خزامي و ...

مشخصات ظاهري:

اسطوخودوس، گياهي است بوته‌اي با ساقه‌اي منشعب و پوشيده از برگهاي باريك است.در انتهاي ساقه‌ها خوشه‌اي از گل‌هاي آبي رنگ مايل به بنفش مي‌رويد.ميوه‌ي آن فندقه است. اين گياه در ماه‌هاي تير الي مرداد شروع به گلدهي مي‌كند. زادگاه اصلي اسطوخودوس قسمت شرقي مديترانه مي‌باشد و اغلب در باغ‌ها و مزارع كشت مي‌شود. به منظور استفاده دارويي از گياه مزبور، ساقه‌هاي گلدار آن را چيده و پس از آنكه گل‌ها روي ساقه خشك شدند، آنها را جمع آوري نموده و به مصرف درماني مي‌رسانند.

خواص: از اين گياه بيشتر در موارد، رماتيسم، بي‌خوابي، ضعف اعصاب  و همچنين به عنوان تقويت كننده استفاده مي‌شود. در استعمال خارجي نيز از آن در شستشوها و كمپرس‌ها استفاده درماني به عمل مي‌آورند.

محل رويش: آذربايجان-علمدار-كوه‌هاي ميانه-مرند-هشترود و ...

.........................................................................................

اسفرزه

نام‌هاي ديگر:

قارني ياروخ-برزقطوناء-اسپرزه-جشيشه البراغيث.

مشخصات ظاهري:

اسفرزه، گياهي است يك ساله به ارتفاع 10 تا 35 سانتيمتر كه برگ‌هاي باريك، دراز، نوك تيز و مجتمع به وضع متقابل يا 3 تايي برروي ساقه دارد. گل‌هاي آن به وضع مجتمع در كناره برگ‌هاي قسمت انتهايي ساقه، به صورت سنبله‌هايي واقع  برروي پايه بلند ظاهر مي‌گردد، داراي براكته‌هاي باريك در قاعده گل آذين هستند و ميوه‌اش پوشينه، شكوفه، دو خانه و محتوي يك دانه كوچك و لغزنده و به رنگ قهوه‌اي در هر خانه‌ است.

خواص:

از دانه اسفرزه بيشتر در موارد: نزله‌هاي مزمن، اسهال‌هاي ساده، التهاب كليه و مثانه و خونريزي ريه استفاده مي‌شود. از برگ آن نيز به عنوان التيام دهنده زخم و جراحات و همچنين به عنوان ملين استفاده مي‌شود.

محل رويش:

ماسه زارهاي ساحل درياي خزر-از بندرانزلي تا نوشهر-بم-كرمان-مسجد سليمان-ايلام-لرستان-در ارتفاعات 300 متري رودبار-دشت گرگان-آذربايجان و ...

.........................................................................................

اسپند

نام‌هاي ديگر: عذبه-اسپند-غلفه الذئب-حرمل و ...

مشخصات ظاهري:

اسپند گياهي است علفي، پايا كه به ارتفاع 30 تا 40 سانتي‌متر و حتي بيشتر نيز مي‌رسد. اسپند ظاهري بوته مانند، پربرگ، به رنگ سبز زيبا و برگ‌هايي با تقسيمات باريك، دراز و نامنظم دارد. گل‌هاي درشت و زيباي آن داراي 5 كاسبرگ باريك و 5 گلبرگ بزرگ به رنگ سفيد مايل به سبز است. ميوه‌اي آن،‌پوشينه و كروي مي‌باشد.

خواص: از دانه اسپند بيشتر به ضدعفوني كردن هوا و همچنين به عنوان خواب آور، زياد كننده تعريق، دافع كرم و قاعده آور استفاده درماني به عمل مي‌آيد.

محل رويش:

نواحي باير و اطراف كوير-جاده تهران به قم-دامغان-سمنان- قزوين-كاشان-نيشاپور-بيرجند-گناباد-خراسان-سيستان-بلوچستان-بوشهر-كرمان-لرستان-تبريز-اطراف كرج و ...

.........................................................................................

آسه

نام‌هاي ديگر:

خولان-باكس ثرون

مشخصات ظاهري:

آسه، درختچه‌اي است به ارتفاع 2 تا 5 متر و داراي شاخه‌هاي فراوان كه برگهاي آن بيضوي دراز، نوك تيز و گلهاي آن به رنگ بنفش و واقع در كنار برگها است. ميوه گوشت دار و بيضوي دارد كه پس از رسيدن به رنگ قرمز يا نارنجي در مي‌آيد. آسه به حالت وحشي در منطقه وسيعي از اروپا، آسيا (از جمله ايران) و ... پراكنده شده است.

خواص:

در موارد زير از آسه، استفاده درماني به عمل مي‌آورند:

زياد كردن ادرار-‌بي‌خوابي-يبوست-اخلاط-تشنج-سياه سرفه-سرفه‌هاي تشنجي-قاعدگي-بواسيرهاي خوني-آب آوردن انساج-تقويت نيروي جنسي-تقويت بينايي و ...

محل رويش:

نواحي خشك جنگل‌هاي حاشيه درياي خزر-كرمان-لرستان-خوزستان-جزيره خارك-در ارتفاعات 2000 متري يزد-بوشهر-بلوچستان و ...

.........................................................................................

آش انگور

نام‌هاي ديگر:

خوشه انگور-شر-عوسج-شجره الدكن-خرزل-اشنگور-الجاره-كلي كك و ...

مشخصات ظاهري:

آش انگور، درختچه‌اي است به ارتفاع 2 تا 3 متر كه به ندرت در شرايط مساعد به ارتفاع 6 تا 8 متر نيز مي‌رسد. شاخه‌هاي فراوان و متقابل آن، وضع بسيار نامنظم و كج و معوج، از بهترين وسيله تشخيص گياه به شمار مي‌آيد. شاخه‌هاي آش انگور خار دار است.

برگ‌هاي آن متقابل، دندانه‌دار، كرك، به طول 3 تا 6 سانتي‌متر و حتي 13 سانتي‌متر، به عرض 2 تا 5 سانتي‌متر و داراي 3 تا 4 زوج رگبرگ‌ كماني درا طراف رگبرگ مياني است. گل‌هايي كوچك به رنگ زرد مايل به سبز، دوپايه، مجتمع به تعداد نسبتا زياد وبه حالت فشرده در كناره برگ‌ها دارد. ميوه‌ي آن به بزرگي يك نخود و به رنگ سياه، پس از رسيدن كامل است. در داخل ميوه‌ي آن، درون شيره‌اي به رنگ قرمز مايل به سبز يا مايل به بنفش، 2 تا 4 دانه جاي دارد.

خواص: از شيره آش انگور بيشتر در موارد: يبوست،( پرخوني)،‌زياد كردن ادرار، آب آوردن انساج و استفاده درماني به عمل مي‌آيد.

محل رويش: جنگل‌هاي حسن بگلو آذربايجان-لاهيجان-خلخال-در ارتفاعات 2400 متري كلاردشت مازندران-پل زنگوله و ...

.........................................................................................

افتيمون

نام‌هاي ديگر:

شكوثا- شكوث-حماض الارنب

مشخصات ظاهري:

افتيمون، گياهي است علفي، يك ساله و پيچنده كه به حالت انگلي برروي عده‌اي از گياهان علفي به سر مي‌برد.

نحوه‌ي تشخيص آن از گونه‌هاي مشابه به اين صورت است كه در نوع اصلي ساقه‌ها، ظريف، باريك، قابل انعطاف، صاف و منشعب مي‌باشند.گل های آن مايل به زرد و صورتي ديده مي‌شود. اواخر بهار تا پاييز زمان گل دادن افتيمون مي‌باشد. گل‌هاي آن مركب از قطعات پنج‌تايي و مجتمع و به وضع فشرده يا ظاهر كروي، در طول ساقه و در كنار فلس‌ها است.

خواص:

از افتيمون بيشتر در موارد زير استفاده درماني به عمل مي‌آيد:

زياد كردن اشتها-صفرا-التيام و شستشوي زخم‌ها-اسكوربوت-يبوست-ضعف دستگاه هاضمه-دفع گازهاي روده و ...

محل رويش:

در 200 الي 500 متري كوه لاله زار-در 2900 متري كوه جوپار كرمان-جزيره قشم-جزيره هرمز-كازرون-بندرعباس-در 2600 متري شاه كوه اصفهان-در ارتفاعات 2400متري جنگل پل زنگوله-كندوان-شوش-كرج-همدان-اطراف تهران و ...

.........................................................................................

افسنطين

نام‌هاي ديگر:

كشوث رومي-دسيسه

مشخصات ظاهري:

افسنطين، گياهي است علفي، پايا به ارتفاع 40 تا 60 سانتي‌متر و يا 100 سانتيمتر. برگ‌هايي متناوب با بريدگي‌هاي باريك و عميق تا حد رگبرگ مياني دارد ولي به نسبتي كه به فاصله‌ي برگ از قاعده ساقه دور باشد، بريدگي‌ها كمتر مي‌شود. سطح فوقاني و تحتاني برگ پوشيده از تارهاي فراوان است و چون ساقه و انشعابات آن نيز اين حالت را دارد، مجموعاً به رنگ خاكستري روشن با ظاهر كاملا مشخص جلوه مي كند. كاپيتول‌هاي آن كوچك، به تعداد خيلي زياد و داراي پهنايي بين 3 تا 4 ميلي‌متر با حالت آويخته است. ميوه‌ي آن فندقه، بسيار كوچك و داراي سطح صاف است.

از همه‌ي قسمت‌هاي آن بوي تند به مشام مي‌رسد.

خواص:

از افسنطين در موارد زير استفاده درماني به عمل مي‌آيد:

ضعف قلب-تب-زياد كردن ادرار-عدم امكان دفع خون قاعدگي-كرم-عفونت-تقويت دستگاه هاضمه-و قلب-آب آوردن انساج-ترشحات رحم-التيام زخم‌ها.

محل رويش:

خراسان-در 2200 متري آبگرم-در 1550 متري گردنه حيران 64 كيلومتري مشرق اردبيل-آستارا-گيلان-پل زنگوله-دره هراز و ...

.........................................................................................

اقحوان

نام‌هاي ديگر:

شجره مرين-منيات-كركاش و ...

مشخصات ظاهري:

اقحوان، گياهي است 2 و يا چندساله كه داراي ساقه‌اي به ارتفاع 30 تا 80 سانتي‌متر است. برگ هايي نرم، به رنگ سبز روشن، منقسم به قطعات برگچه مانند و دندانه دار دارد. كاپيتول‌هاي‌ آن مركب از دو نوع گل،‌يكي زبانه‌اي و به رنگ سفيد، واقع در حاشيه و ديگر لوله‌اي و به رنگ زرد و واقع در ناحيه وسط است و چون گلها پس از شكفتن،‌به صورت گل آذين ديهيم، در راس ساقه جلوه مي كنند، به اين خاطر منظره زيبايي را بوجود مي‌آورند.

خواص:

از اقحوان بيشتر در موارد زير استفاده درماني به عمل مي‌آورند.

تقويت معده-تشنج-اسهال-قاعدگي-تب-عفونت-كرم-اختلالات دستگاه هاضمه-قولنج-نفخ-ضعف اعصاب-ترشحات مهبل-ميگرن-سردرد-نقرس-بيماري‌هاي رحمي با منشاء عصبي-هيستري-ضعف دستگاه گوارش و ...

محل رويش:

شيره كوه-شاه كوه-فيروز كوه-دامغان-اطراف كرج-قزوين-كوه دماوند-خراسان در 32 كيلومتري مشرق شهركرد-آذربايجان-در 1700 متري داماش در 1300 الي 3000 متري ارتفاعات كندوان-مازندران-جنگل لوه-گرگان و ...

.........................................................................................

آقطي

نام‌هاي ديگر: پلم-پلخون-شون-شوند-خمان صغير-خاما آقطي- پليم.

مشخصات ظاهري:

آقطي، گياهي است علفي و به ارتفاع 1 تا 2 متر كه برگ‌هاي آن داراي 5 يا 6 و گاهي 9 برگچه بيضوي دراز، نوك تيز و دندانه دار است. گل‌هاي مجتمع آن، رنگ سفيد مايل به گلي دارند و پس از رسيدن نيز به ميوه‌هاي كوچك، كروي و به رنگ سياه مايل به ارغواني تبديل مي‌گردند. از تمام قسمت‌هاي گياه مزبور بوي تند ونامطبوعي متصاعد مي‌شود، كه اين خود از مشخصه‌هاي مناسب براي تشخيص آن در منطقه مي‌باشد، زيرا بوي تند آن اطراف را فرا مي‌گيرد. پوست ساقه، ريشه، گل، ميوه و دانه اين گياه، داراي خاصيت درماني است ولي اگر به مقادير زياد مصرف گردند، موجب ايجاد ناراحتي مي‌گردد.

خواص:

از آقطي بيشتر در موارد زير استفاده به عمل مي‌آيد: زياد كردن ادرار-يبوست-بيماري‌هاي پوستي-زياد كردن تعريق-التهاب بافت‌ها-استسقاء-ورم مفاصل-گلو درد و ...

محل رويش:

بندرگز- مازندران-(دره هراز) در 1000 متري كوهرنگ-گيلان-قزوين-اطراف كرج-سواحل درياي خزر و ...

.........................................................................................

آقطي سرخ

مشخصات ظاهري:

درختچه‌اي است به ارتفاع 2 تا 4 متر و داراي ظاهري زيبا كه برگ‌هاي آن مركب از 5 يا 7 برگچه دندانه دار با دمبرگ فرعي كوتاه و ظاهر بيضوي دراز است.

گل‌هايي به رنگ سفيد مايل به سبز و مجتمع به صورت خوشه‌هاي بسيار منشعب دارد و چون اين برگ‌ها قبل از پيدايش در گياه ظاهر مي‌شوند، منظره آن زيبا مي‌شود.

از مجموعه‌هاي گل‌هاي آن بوي ملايمي به مشام مي‌رسد. ميوه آن كه در اواخر تابستان به مرحله كامل رسيدن مي‌رسد-رنگ قرمز مرجاني و بسيار زيبا دارد.

خواص: از شيره ميوه آقطي سرخ بيشتر به عنوان زياد كننده عرق استفاده مي‌گردد.

محل رويش:

آقطي سرخ به حالت خودرو در دشتهاي نواحي مختلف، مخصوصاً دامنه‌هاي منتهي به جنگل‌هاي وسيع رشد مي‌كند. در ايران معمولاً اين گياه را پرورش مي‌دهند.

 ........................................................................................

اكسير تركي

نام‌هاي ديگر: وج-عود الوج

مشخصات ظاهري:

اكسير تركي، گياهي علفي و داراي برگ‌هايي كم و بيش شبيه برگ زنبق است. اين گياه ریزوم افقي و استوانه‌اي شكل دارد كه در سطح فوقاني آن اثر برگ‌هاي ازبين رفته ولي در سطح تحتاني،ريشه‌هاي متعدد ديده مي‌شود. برگ‌هاي آن متناوب، غلاف دار، باريك و دراز، به طول 50 تا 60 سانتي‌متر و داراي 2 لبه نسبتا تيز مي‌باشند.

گلهاي نر و ماده داشته و به رنگ زرد و مجتمع به صورت سنبله مخصوص دارد. هرگل آن 6 پرچم و يك مادگي با كلاله بدون پايه دارد كه پوششي مركب از قطعات 6 تايي، آنها را از خارج فرا مي‌گيرد. ميوه‌اش پوشينه، داراي سه سطح مشخص و محتوي سه دانه و محصور در كاسه گل است.

خواص: اكسير تركي محرك، مقوي و ضد نزله مي‌باشد. همچنين در موارد زير نيز مورد استفاده درماني قرار مي‌گيرد: سوء هاضمه-ضعف دستگاه گوارش- زياد كردن ادرار-زياد كردن تعريق-نقرس-كم خوني-زردي-خونريزي بيني-خونريزي‌هاي رحم-درد كليه-نرمي استخوان-التهاب و بيماري‌هاي كبدي.

محل رويش: اكسير به صورت خودرو در كنار رودخانه‌ها و جريان‌هاي آب رشد مي‌كند به اين خاطر اين گياه در اكثر نواحي ايران بخصوص در بلوچستان و نواحي غرب ديده مي‌شود.

.........................................................................................

اكليل الجبل

نام‌هاي ديگر:

رومارن-اكليل كوهي-حصالبان

مشخصات ظاهري:

اكليل الجبل گياهي است پايا، بسيار معطر و داراي ساقه‌هاي چوبي به ارتفاع 50 سانتي‌متر الي 1 متر كه برگهاي متقابل با كناره برگشته، باريك و دراز، نوك تيز و نسبتا خشن دارد. سطح فوقاني پهنك برگ آن نيز به علت فاقد بودن تار،‌بهرنگ سبز ولي سطح تحتاني آن،‌ بر اثر پوشيه بودن از كرك به رنگ تقريبا سفيد است. گل‌هاي آن رنگ آبي روشن و گاهاً سفيد دارد و در قسمت داخلي آن، لكه كوچك و بنفش رنگ ديده مي‌شود.

خواص: از اكليل الجبل در موارد زير استفاده مي‌كنند: زياد كردن ادرار-تشنج- صفرا-تقويت معده-التيام زخم‌ها-بيماري‌هاي كبد-يرقان-ضعف عمومي-خستگي مفرط-بي‌حالي در دوره نقاهت-نزله‌هاي مزمن-آسم-سياه سرفه-سرفه‌هاي تشنج آور-آب آوردن انساج-ميگرن-تپش قلب-سرگيجه-ترشحات مهبلي-قطع قاعدگي-سوء هاضمه و ...

محل رويش: اكليل الجبل به خاطر داشتن برگ‌هاي سبز دائمي و زيباي خاص در اكثر نقاط ايران پرورش داده مي‌شود. در برخي مناطق از جمله آذربايجان نيز به طور خودرو رشد مي‌كند.

.........................................................................................